Surinamers verlangen naar democratie; wantrouwen politici

Dit artikel is op 24 december 2022 gepubliceerd op Starnieuws. 

Een groot deel van de Surinamers heeft weinig vertrouwen in politici en vindt niet dat de democratie goed functioneert. De mensen vinden het zeer belangrijk dat Suriname democratisch bestuurd wordt. Dat blijkt uit onderzoek dat is uitgevoerd door politicologen Wouter Veenendaal en Honorata Mazepus van de Universiteit Leiden in samenwerking met Stichting Projekta. Zij onderzochten de publieke opinie in drie districten over het functioneren van de democratie en van politici. 

Mazepus en Veenendaal zijn geïnteresseerd in de effecten van schaal op het functioneren van democratische controlemechanismen in zowel jonge als oudere democratieën. Suriname, met een relatief kleine bevolking en jonge democratie, is daardoor een interessant land. Voor Projekta past het onderzoek binnen haar streven naar versterking van de democratische cultuur en praktijk in Suriname.

Surinamers hechten aan democratie en democratische instituties

Het onderzoek, dat is uitgevoerd in september-oktober 2022, laat zien dat een overgrote meerderheid van de respondenten (veel) belang hecht aan democratie, en ook aan democratische instituties en regels zoals vrije en eerlijke verkiezingen, een gelijke behandeling van alle burgers, een onafhankelijke rechterlijke macht, het recht van de politieke oppositie om de regering te bekritiseren, en het recht van burgers om te protesteren.

Opmerkelijk negatief zijn ze over de kwaliteit van de democratie. Een groot deel van de ondervraagden is zelfs van mening dat het land helemaal geen democratie is. (Partij-) politieke instellingen zoals de president, de regering en het parlement genieten een stuk minder vertrouwen dan instituten die niet politiek (zouden moeten) zijn, zoals de rechterlijke macht, en het onafhankelijk kiesbureau.

Politici scoren zeer laag als het gaat om betrouwbaarheid. De meeste respondenten onderschrijven de stellingen dat de meeste politici vooral aan zichzelf denken, vooral opkomen voor hun eigen etnische groep, en corrupt zijn. Ze zijn ook bijzonder sceptisch over hoe de politiek werkt; negatiever dan bijvoorbeeld in Nederland of op de voormalige Nederlandse Antillen, waar Veenendaal eerder onderzoek deed. Tegelijkertijd verwachten mensen wel vaak dat zijzelf bepaalde gunsten krijgen van politici in ruil voor hun stem. Dat diezelfde politici de democratische instituties ondermijnen wordt blijkbaar op de koop toe genomen.

Vernieuwend experiment

Die vergevingsgezindheid ten opzichte van vriendjespolitiek is ook  terug te zien in de resultaten van een vernieuwend experiment dat de onderzoekers hebben uitgevoerd. Aan de hand van verschillende scenario’s werd uitvoerig getoetst hoe de respondenten politici beoordelen. ‘Eerlijkheid scoort het hoogst’, vat Mazepus de bevindingen samen. ‘Maar veel respondenten kunnen wel leven met oneerlijk of autoritair gedrag van politici, zolang zij niet overduidelijk slechts een bepaalde kleine groep bevoordelen. Wanneer een politicus alleen de eigen familie en vrienden laat profiteren, verliest deze de steun van de respondenten. Ook zien de respondenten misdragingen van politici gemakkelijker door de vingers wanneer de politicus tot hun favoriete partij behoort. In een systeem waarin veel wantrouwen tegen politici bestaat, zijn burgers blijkbaar bereid bepaalde democratische waarden in te ruilen voor een grotere toegang tot middelen.’

De onderzoekers keken ook naar de redenen die respondenten aangaven ter motivering van hun stemkeuze, aangezien een vrij grote groep bij deze vraag niet koos voor één van de aan hen voorgelegde keuzemogelijkheden, maar voor de optie ‘anders’ . Uit de verdere analyse bleek dat een aanzienlijk deel van die respondenten hun stemkeus had gemaakt op basis van een persoonlijke voorkeur voor een politieke leider, vanwege tevredenheid over het beleid van een bepaalde regering, of om een andere partij de kans te geven. Ook gaven enkele respondenten eerlijk aan dat zij hun keus hebben gebaseerd op het persoonlijk voordeel dat ze hebben gehad aan die partij, of zelfs dat zij totaal geen bewuste keus hebben gemaakt, maar gewoon iets hebben ‘gevinkt’ in het stemhok.

Verschillen tussen groepen

Er zijn enkele kleinere verschillen tussen de respondenten als het gaat om hun reacties op de scenario’s. Zo zijn respondenten tot 35 jaar en ouder dan 65 jaar iets meer geneigd om politici van hun favoriete partij te zien als legitiem, ook bij nepotisme, oneerlijke verdeling van middelen, of het afpakken van het recht op protest. Hoger opgeleiden zijn iets meer geneigd om oneerlijke en onpartijdige politici als minder legitiem te zien, ongeacht of de politicus tot hun meest of minst favoriete partij behoort.

Het belang dat respondenten hechten aan diverse democratische instituten en regels verschilt weinig tussen respondenten van verschillende leeftijden, geslachten, opleidingsniveaus en inkomens. Iets meer hoog opgeleiden vinden het belangrijk dat journalisten vrij moeten zijn om kritiek te geven en personen in hogere inkomensgroepen vinden het iets minder vaak belangrijk dat Suriname democratisch is. Ouderen hechten er het meeste waarde aan dat Suriname democratisch is, en hoe hoger het opleidingsniveau, hoe vaker respondenten ontevreden zijn met de manier waarop democratie werkt.

Vrouwen zijn minder tevreden met de manier waarop democratie werkt, en vinden vaker dan mannen dat politieke partijen op elkaar lijken. Een meer positief beeld over politiek en politici in het algemeen loopt ook samen met meer vertrouwen in democratische instituten, zoals het parlement, rechters, en het openbaar ministerie.

Ook de redenen die respondenten aangaven ter motivering van hun stemkeuze werd nader geanalyseerd, aangezien een vrij grote groep hier de optie ‘anders’ had gekozen. Uit de verdere analyse bleek dat een aanzienlijk deel van de respondenten hun stemkeus had gemaakt op basis van een persoonlijke voorkeur voor een politieke leider.

Dit zijn de eerste, voorlopige bevindingen van het onderzoek.

Over het onderzoek

Het opinieonderzoek maakt deel uit van het onderzoeksproject Keeping the Powerful in Check: From Small Communities to Large States, dat wordt gefinancierd door een Snouck Hurgronje-subsidie van het Leids Universitair Fonds. Behalve in Suriname zullen Mazepus en Veenendaal ook opinieonderzoek doen in Nederland, Polen en de Verenigde Staten. Voor het onderzoek in Suriname werkten Veenendaal en Mazepus nauw samen met Sharda Ganga en Rayah Bhattacharji van Stichting Projekta.

Het opinieonderzoek vond plaats in Paramaribo, Wanica en Para. De respondenten werden geselecteerd middels een systematische gestratificeerde clustersteekproef op basis van adressen van kiesgerechtigden bij de laatste parlementsverkiezingen. Vanwege financiële en logistieke beperkingen konden in de andere zeven districten geen interviews worden afgenomen. De resultaten zijn dus representatief voor de drie districten waarin wel interviews afgenomen werden; deze districten vertegenwoordigen samen meer dan 70% van de Surinaamse bevolking. Zij bieden bovendien voldoende diversiteit in respondenten om als representatief voor de gehele Surinaamse bevolking te mogen worden verondersteld.

Klik hier voor het volledige rapport met de voorlopige onderzoeksresultaten.