De registratielijst: Effecten van kleinschaligheid op politiek en democratie in Suriname

Door: Jo-Ann Monsels

Panelleden in discussie met 
inleider dr. Wouter Veenendaal

Misschien bent u hem ook al tegen gekomen: een meneer van een vier-letterige politieke partij, die bij Chinese winkels staat met een registratielijst. Het was de grap van de dag. Niemand zet toch even voor de winkel zijn naam op een registratielijst van een politieke partij. Mijn mond werd gesnoerd, want trots wees hij me 35 namen van mensen die zich al hadden opgegeven voor lidmaatschap. ,,Geeft u hen een zak rijst?” vroeg ik verontwaardigd. Hij schudde van nee en lachte breed. U kunt zich opgeven en dan wordt u gebeld voor verdere afspraken...

Dit is Suriname van vandaag. Zonder een folder met een partijprogramma of ideologie te delen met het volk, was die meneer er wel in geslaagd om 35 contactgegevens te krijgen op een lijst. Volgens Dr. Veenendaal houden deze directe relaties tussen kiezers en politici verband met de geringe bevolkingsgrootte. Hij ontdekte in verschillende kleine landen in het Caribisch gebied, Europa, Afrika, en de Grote Oceaan een patroon van patronage en cliëntelisme in hun politiekvoering. Grote stakingen en politiek geweld blijven merendeels uit, omdat in de kleine (eiland)staten de regering invloed heeft op alle onderdelen van de maatschappij.

Dr. Wouter Veenendaal presenteert zijn onderzoeksbevindingen

Panelleden Jaya Faria Jarvis, August Boldewijn en Ine Apapoe
maken aantekeningen tijdens de presentatie

Wederzijdse afhankelijkheid in de Surinaamse politiek

Als inleider van de paneldiscussie “Effecten van kleinschaligheid op politiek en democratie in Suriname”, ging Dr. Veenendaal in op verschillende niveaus van afhankelijkheid in het politieke systeem van Suriname. Het kwalitatief onderzoek is voltrokken onder politici, NGO's, wetenschappers en journalisten en toont vooral hun perspectief op de Surinaamse politiek. Zo ervaren politici door de vele berichten via Facebook, Whatsapp en andere social media dat ze constant in contact zijn met het volk. Dit is niet per se de ervaring van de massa, omdat een selectieve "loyale" groep steeds via informele wegen in contact treedt met haar partijtoppers. Inhoudelijk gaan de gesprekken meestal niet over verbetering van het politiek beleid, maar over hulp en gunsten. De kiezers houden zich afhankelijk van politici, omdat de formele omgang met overheidsinstanties lang kan duren en soms niet werkt. Deze ondermijning van de bestaande democratische systemen heeft een negatieve invloed op het functioneren van onze politici. Iedere keer wanneer een Surinamer voor die kruiwagenpolitiek kiest, draagt deze bij aan verzwakking van instituten in dit land. 

Het publiek was in grote getale op de presentatie afgekomen

Anderzijds zijn politici ook afhankelijk van kiezers, omdat iedere stem een groot verschil kan maken voor regeermacht. Het politiek beleid van de meeste partijen is gecentreerd rondom het personage van een leider. Van de interne partijdemocratie blijft weinig over. De politieke partijen zorgen voor een emotionele verbondenheid tussen de bevolking en de sterke persoonlijkheden in hun partij, waardoor mensen traditiegetrouw stemmen. Aangezien het traditioneel kiesgedrag in Suriname veel weg heeft van etnisch stemmen, hebben politieke partijen elkaar onderling ook nodig om ervoor te zorgen dat alle etnische meerderheden vertegenwoordigd zijn in de regering. Door die samenstelling worden grote etnische opstanden voorkomen. Ook politici hebben onderling veel informeel contact voor samenwerking, omdat iedereen voordeel heeft bij stabiliteit in het land. Deze stabiliteit is nodig om van internationale donoren gelden te kunnen ontvangen voor de begrotingen.

Er kwamen diverse vragen uit de zaal

Polarisatie in de Surinaamse politiek

De politieke competitie tussen de Surinaamse politieke partijen gaat vaak niet om verschillen in partij-ideologie, maar eerder om persoonlijke conflicten tussen politici.  Aangezien er onvoldoende naleving is op de wet financiering van politieke partijen, worden overheidsgelden gebruikt voor partijreclame. Positieve ontwikkelingen in het land zoals de aanleg van wegen worden gepropageerd als verdiensten van een partij. En algemene rechten van de bevolking zoals werkgelegenheid en domeingronden worden ingezet als partijgunsten aan een samenleving. In dit proces vindt afzwakking plaats van overheidsinstituties door kader (van de tegenpartij) bewust niet te benoemen of geen gelden toe te wijzen aan instanties. 

Moderator Sharda Ganga faciliteerde de discussie tussen de
inleider, het panel en het publiek

Burgerparticipatie in ons dagelijks leven

De gehouden paneldiscussie zou allerzins deprimerend overkomen, indien er geen alternatieven waren om deze cyclus van afhankelijkheid te doorbreken. Tijdens de discussie vroeg het publiek meermaals in hoeverre de formele en informele educatie ingezet kan worden voor burgerschapszin en burgerparticipatie. Persoonlijk geloof ik in het versterken van het maatschappelijk middenveld om deze cyclus te doorbreken. Het maatschappelijk middenveld kan op termijn doordringen in vele facetten van de samenleving en daardoor samen met lokale organisaties vraagstukken oplossen.  

Dit middenveld kan het volk bewust maken op welke manier dagelijkse beslissingen bijdragen aan goed bestuur. Ik ben bijvoorbeeld ervan overtuigd dat ik de politieke partij geholpen heb door mijn naam niet op die registratielijst te zetten. Wij hebben als kiezers de macht om een goed politiek bestuur af te dwingen. Indien wij de lat hoog leggen voor onze politici, zijn ze genoodzaakt een realistische planning en een partijprogramma aan ons te presenteren. 

Ook jongeren toonden zich geïnteresseerd in het onderwerp