Burgers en rode potloden

Gewapend met rode potloden betreden we elke vijf jaar het stemhok, vol hoop en geloof in een beter Suriname. Voor het merendeel van de kiezers volgt al gauw daarna de kater. We krijgen nooit wat ons vóór 25 mei is beloofd en we zijn dan teleurgesteld, boos, woedend op de regering die via onze rode potloden aan de macht is gekomen.

Bij de herdenking van de verkiezingsdag 2020 zullen de meeste mensen geneigd zijn om vandaag vooral het falen van de regering Santokhi breeduit te belichten. Een minderheid, elke dag kleiner wordend, zal de dag aangrijpen om diezelfde regering te bejubelen.

Meer nog dan het functioneren van de regering is het goed om vandaag stil te staan bij de democratie en de democratische rechtsstaat zelf.  Gaat het, drie jaar na onze laatste verkiezingen, beter of slechter met de democratische waarden zoals vrijheid, gelijkheid, mensenrechten, rechtsstaat, participatie, tolerantie en pluralisme? Het antwoord stemt niet hoopvol.

De maatschappelijke ongelijkheid wordt immers elke dag groter, de kloof tussen arm en rijk, tussen kustvlakte en binnenland, wordt steeds dieper. De vrijheid van meningsuiting staat onder druk met het te pas en te onpas zwaaien met muilkorfwetten; de mensenrechten van Inheemse en Tribale volkeren blijven ondergeschikt aan politieke en economische belangen van kapitaalkrachtigen; participatie wordt doodgesust in zogenaamde (pre-)dialoogrondes; de etnische sentimenten klonken sinds 1975 niet zo luid, ongegeneerd en onbeschaafd.

BINI, het Burgerinitiatief voor Participatie en Goed Bestuur wil nu eens niet kijken naar regeerders, maar naar onszelf, de burgers, de kiezers. Kritisch en actief burgerschap is meer dan ooit nodig.

Democratie is namelijk veel meer dan eens per vijf jaar met een rood potlood vakjes inkleuren. Wij, burgers van dit land, zijn de echte hoeders van de democratie en democratische waarden. Als we onze verantwoordelijkheden niet kennen en onze rechten niet opeisen, zullen we steeds voortsukkelen met regeerders die de Staat als persoonlijk en partij-eigendom beschouwen.

Voor een gezonde democratie is het nodig dat burgers actief deelnemen aan het besluitvormingsproces, zich omstandig informeren om afgewogen meningen te kunnen vormen en daardoor kritisch kunnen nadenken over politieke en andere maatschappelijke kwesties. Bovendien moeten  zij bereid zijn om verantwoordelijkheid te nemen voor de gemeenschap en de samenleving als geheel. Ook wij als burgers komen vroeg of laat in situaties terecht waarbij we kunnen kiezen tussen eigen belang en het algemeen belang. De vraag die elke burger zichzelf continu moet stellen is: hoe draag ik bij aan een beter, democratisch en rechtvaardig Suriname?

Kritisch zijn is mooi, maar nog mooier is het als het burgerschap zich niet alleen beperkt tot het ventileren van meningen via sociale media of ingezonden stukken. We hebben mensen nodig die deelnemen aan het maatschappelijke leven via organisaties, die vrijwilligerswerk doen (als hun financiële situatie dat toelaat), petities ondertekenen, hun recht op participatie aan vreedzame protesten gebruiken,evenals hun recht op het (respectvol) uiten van meningen op basis van feiten en deelname aan debatten.

We hebben ook burgers nodig die zich aan de wetten houden, die de rechten en vrijheden van anderen respecteren, belasting betalen (anders kunnen we geen scholen draaien of wegen repareren), zorg dragen voor een gezonde leefomgeving, zich houden aan verkeersregels en andere wettelijke verplichtingen. We kunnen niet eisen van politici dat zij zich aan wetten houden als wij zelf wetteloos door het leven willen gaan. De cultuur van wetteloosheid en straffeloosheid waar we zoveel kritiek op hebben, wordt  ook door onszelf in stand gehouden. Ondertussen ontberen jongeren voorbeeldige leiderschapsfiguren en rolmodellen, wat deze cyclus in stand helpt houden.

Hetzelfde geldt voor mensenrechten: als burgers hebben wij allemaal de verantwoordelijkheid om mensenrechten te beschermen en te respecteren. Wij zijn verplicht om discriminatie, onrechtvaardigheid en schendingen van mensenrechten te bestrijden, niet alleen wanneer dat ons persoonlijk raakt, maar ook wanneer de rechten en de waardigheid van onze medemensen worden aangetast. We hebben een gezamenlijke plicht van solidariteit naar Inheemsen en Tribale volkeren,  mensen met een beperking, seniore burgers, LGBTQ+,  en alle andere Surinamers die lijden onder onvrijheid, ongelijkwaardigheid, ongelijkheid en uitsluiting.

Terwijl de huidige regering nog nadenkt over hoe zij haar laatste twee jaar zal invullen, is het tijd voor het maatschappelijk middenveld - de civil society - en alle burgers, om te denken aan 25 mei 2025 en daarna. We moeten nú nagaan hoe wij een volgende kater kunnen voorkomen, en dat kan alleen als wij onze democratie niet overlaten aan de politiek.

BINI - Burgerinitiatief voor Participatie en Goed Bestuur

BINI is een groep van maatschappelijke organisaties en individuele burgers die de principes van een mensenrechtenbenadering van ontwikkeling centraal wil zien in beleid; meer transparantie en rekenschap van de Staat wil, en inclusiviteit en participatie in besluitvorming eist.

BINI ondersteunt eisen VIDS

De voorzitter van VIDS, dorpshoofd Muriël Fernandes, gaf recentelijk op een training over huiselijk geweld aan, dat het niet erkennen van de grondenrechten van Inheemse en Tribale Volken ook een vorm van geweld tegen vrouwen is. Zij legde uit dat het de vrouwen zijn die brandhout gaan halen, en steeds verder moeten lopen; vrouwen die hun kostgrondjes gaan bewerken, en ineens geconfronteerd worden met graafmachines; vrouwen die dankbaar gebruik maken van het bos om levensmiddelen, medicinale planten, natuurproducten en sieraden te produceren (denk aan vruchten, noten, zaden en olie), zien het bos om hun dorp verdwijnen. Maar ook voor mannen wordt het steeds moeilijker om wild te vinden of hout voor eigen gebruik te oogsten, niet in de laatste plaats door allerlei industriële activiteiten in het Inheems grondgebied. Het niet erkennen van collectieve grondenrechten wil zeggen het niet erkennen van de levenswijze, cultuur en identiteit van Inheemse en Tribale volken, voor wie het bos een deel van hun leven is en omgekeerd; het bos is een voedselschuur, een apotheek, en een leverancier van bouwmaterialen en gebruiksartikelen is. Het uitgeven van concessies in woon-en leefgebieden is een aanslag op het leven van de gemeenschappen aldaar. Vervuiling en vergiftiging (kwik in water en vis) vormen een verdere aanslag op de gezondheid.

De strijd voor recht en gerechtigheid voor Inheemse en Tribale volken in Suriname duurt al tientallen jaren. Alhoewel organisaties als VIDS, VSG en KAMPOS steeds weer oproepen tot dialoog en structurele oplossingen, tonen opeenvolgende regeringen steeds weer dat zij niet serieus zijn. De Staat Suriname legt zelfs diverse vonnissen van het Inter-Amerikaans Hof voor de Rechten van de Mens stelselmatig naast zich neer: sinds 2005. Daarnaast heeft elke regering tot nu toe geweigerd de ILO Conventie 169 te ratificeren, die de rechten van Inheemse en Tribale volken vastlegt; én de plichten van ratificerende staten jegens hen.

Ook de United Nations Declaration on the Rights of Indigenous Peoples (UNDRIP) die Suriname in 2007 heeft goedgekeurd, wordt niet nageleefd. De UNDRIP erkent de grondenrechten van Inheemse volken, alsook hun recht op voortbestaan binnen hun nationale samenlevingen, hun zelfbeschikkingsrecht waaronder het recht om hun eigen instellingen op te richten en het pad van hun eigen ontwikkeling te bepalen. UNDRIP roept regeringen ook op om de betrokken volkeren te raadplegen met betrekking tot wetgevende of bestuurlijke maatregelen die hen rechtstreeks kunnen raken, en stelt het recht van deze volkeren vast om deel te nemen aan besluitvormingsprocessen met betrekking tot beleid en programma’s die hen aangaan (free, prior and informed consent, FPIC).

De gewelddadige uitbarsting bij Pikin Saron is te betreuren. Ook BINI keurt geweld en vernielingen ten zeerste af, zelfs als het door sommigen als een tegenactie tegen langdurige aanvallen wordt beschouwd. We verwachten wel dat het incident zal leiden tot voortvarender besluitvorming en vooral concrete actie om de grondenrechten en andere collectieve rechten van Inheemse volken en Tribale volken wettelijk te erkennen, en uitvoering te geven aan de desbetreffende vonnissen van het Inter-Amerikaans Hof voor Mensenrechten.

BINI ondersteunt de rechtvaardige eis van de Vereniging van Inheemse Dorpshoofden in Suriname (VIDS) om uiterlijk vrijdag 5 mei 2023 alle uitgegeven concessies in de traditionele woon- en leefgemeenschappen in te trekken en de eis tot een grondig onderzoek naar de exacte toedracht van het doodschieten van twee jongemannen door de politie.

BINI- Burgerinitiatief voor Participatie en Goed Bestuur