Wet Openbaarheid van Bestuur: Cruciaal voor onze democratie

 “Overheidsfunctionarissen doen alsof de informatie hun eigendom is. De informatie die in het publieke domein thuishoort, wordt in veel gevallen als top secret behandeld. Maar het is informatie waar de samenleving recht op heeft, want het zijn beslissingen die betrekking hebben op die samenleving. Eén van de belangrijkste dingen die dit kan veranderen is de WOB”, zo pleitte Ivan Cairo tijdens de Paneldiscussie Wet Openbaarheid van Bestuur: Cruciaal voor onze democratie, die in het kader van de Democratiemaand op 23 november 2020 georganiseerd werd door Projekta, via Zoom en Facebook live.

Fayaz Sharman, voormalig hoofd Juridische Ondersteuning van de Nationale Assemblée (DNA) en momenteel juridisch adviseur op het Kabinet van de President, sprak op persoonlijke titel. Hij ging in op de juridische aspecten van de WOB. “Openbaarheid is een conditio sine qua non, een onvermijdelijke voorwaarde, voor good governance en burgerparticipatie.”

Op dit moment hebben burgers wel mogelijkheden om informatie op te vragen bij de overheid of regering, via bijvoorbeeld een verzoekschrift of beklagschrift. Problematisch is echter dat er geen wettelijke basis is om het af te dwingen. “We kunnen de Staat niet naar de politie brengen omdat de Staat je geen informatie wil geven.”

Sharman eindigde zijn presentatie met wat er reeds gedaan is met betrekking tot openbaarheid van bestuur en wees, naast de Anti-corruptiewet, ook op de Comptabiliteitswet 2019. Kort samengevat: de begrotings– en verantwoordingsstukken van overheidsorganen genoemd in de wet moeten informatie bevatten om het beleid van het bestuur te kunnen beoordelen. Die informatie moet gemakkelijk toegankelijk en tijdig beschikbaar zijn. Dat betekent bijvoorbeeld dat het publiek ook inzage moet hebben in waar alle subsidies naar toe gaan.

Openbaarheid van Bestuur door middel van het Enquêterecht

DNA-lid Cheryl Dijksteel, tevens docent aan de Anton de Kom Universiteit van Suriname brak een lans voor het Enquêterecht. In juni vorig jaar diende de huidige DNA-voorzitter Martinus Bee al een initiatiefwet in. Anders dan bij het Interpellatierecht, kan met het Enquêterecht door DNA informatie opgevraagd worden los van de regering.

Volgens Dijksteel geeft het Enquêterecht een extra dimensie aan de volksvertegenwoordiging, want het vergroot de controlefunctie van DNA. Het recht zou ook een preventieve werking kunnen hebben, zegt Dijksteel, want als er bijvoorbeeld een misstand geconstateerd wordt bij een parastataal bedrijf en een klokkenluider dit naar buiten brengt, kan het inzetten van het enquêterecht door DNA ervoor zorgen dat ergere misstanden worden voorkomen.

Het Enquêterecht kan ook burgerparticipatie bevorderen, omdat de burger weet dat als deze informatie doorgeeft aan een parlementariër, er iets mee gedaan kan worden. “Nu wordt er ook informatie gegeven door burgers aan parlementariërs, maar die zijn afhankelijk van informatie die de regering geeft.”

Journalistiek: lastig werken zo

Journalist Ivan Cairo trakteerde de meer dan 40 aanwezigen op tal van voorbeelden uit zijn ruim 25-jarige ervaring als politiek verslaggever. “De overheid houdt niet van pottenkijkers. Zij doet er letterlijk en figuurlijk alles aan om informatie af te schermen.” De persmomenten die de overheden organiseren zijn niet genoeg om als journalist je werk naar behoren te doen. “De pers is het instrument bij uitstek om de samenleving op een onafhankelijk manier te informeren over wat er in die samenleving speelt en ook over wat de overheid doet en niet doet. Want het handelen van de overheid heeft invloed op het leven van de samenleving.”

De hamvraag is volgens Cairo “Is er wel politieke wil?” De Surinaamse Vereniging van Journalisten (SVJ) heeft met verschillende parlementen sessies gehouden. Ook is deze issue aangekaart tijdens de hearings van de huidige regering, in aanloop naar hun regeerakkoord. Ondertussen hadden tal van zaken opgehelderd kunnen worden indien er een WOB was geweest. Als voorbeeld noemde hij het vertrek van Suralco: “dan hadden we kunnen oprakelen wat tot nu toe niet aan de samenleving is verteld”.

En als een burger wordt geconfronteerd met de bouw van een bordeel of een casino in zijn of haar woonwijk, zou die via een beroep op de WOB inzage krijgen in besluitvorming. “De burger moet de gelegenheid krijgen om het bestuurlijke proces van de overheid te doorzien”, zei Cairo.

Gebrek aan integriteit als barrière

Tijdens de presentaties stroomden vragen van kijkers binnen via de chat. Opvallend was dat het publiek ook met elkaar in gesprek ging in de chat en elkaar van informatie voorzag, of elkaar bijviel: “helemaal mee eens!”

Tijdens deze levendige discussie, kwamen issues ter sprake als beroepsgeheime informatie en privacy, de functie van,  en het gebrek aan goede overheidscommunicatie, de noodzaak van een Ombudsinstituut, het niet up-to-date zijn van overheidswebsites, de rol van RR, DR en Burgerinformatiecentra (BIC), en het gebrek aan integriteit bij politici.

“Is het niet de hoogste tijd voor een integriteitscode voor politici?” vroeg een deelnemer. De panelleden waren unaniem: “Zo een code had er allang moeten zijn. Volgens Dijksteel is een wet het fundament, maar het zit in de aard van de mens om een manier te vinden om te handelen in eigen belang. Sharman pleitte daarom voor een cultuur van openheid en transparantie.

Cairo benadrukte daarom weer het belang van de Wet Openbaarheid van Bestuur, want “het is een instrument om zij die een corrupte inborst hebben tegen te houden”. Hij benadrukte ook dat politici elkaar moeten wijzen op fouten, in plaats van elkaar in bescherming te nemen.

Cairo zegt dat wat er nu moet gebeuren geen rocket science is. “Iedereen weet dat de WOB er moet komen. Het ligt aan de samenleving om de politiek dat zetje te geven dat die komt.” Volgens hem liggen die dingen al panklaar. “Ze hoeven alleen nog maar in de olie en bakken maar.”