Afgelopen vrijdagochtend, 10 november 2012, kwamen 15 mensen bijeen voor de workshop
‘Macht en burger’ van Annette Tjon Sie Fat georganiseerd door Projekta in
verband met de Democratiemaand. Projekta probeert tijdens elke democratiemaand minstens één workshop te geven die dieper op het thema van de
maand. Het thema van de 5e
democratiemaand is “actieve burgers”. Actieve burgers die werken aan
maatschappelijke veranderingen moeten
altijd rekening houden met macht: men moet weten welke macht men zelf heeft, en
welke macht anderen hebben. Pas dan kun je strategisch werken aan de
veranderingen die je wil zien.
Associaties met macht
De workshop startte met de vraag om twee woorden te noemen,
die men koppelt aan macht. Er kwam een breed scala aan begrippen op het grote
bord. Zo werden begrippen geplaatst als geld, positie, besluiten, misbruik,
willekeur, mannen en invloed. Er ontstond gelijk discussies over wie wel/geen
macht heeft en waarom. Maar ook werd bevestigd dat in Suriname mannen nog
steeds meer macht hebben dan vrouwen. De meeste hoge posten worden door
mannenfiguren bezet. Zij worden belast, de vrouwen blijven achter. Het duurde
ook even voordat er een voorbeeld van een vrouw met macht kon worden genoemd.
Daarna volgde ook gelijk een discussie of ze wel daadwerkelijke macht had. De
meningen waren sterk verdeeld.
Men moest ook twee personen noemen, waarvan men dacht dat ze
veel macht hadden. Later bleek dat men veelal formele machthebbers had genoemd.
De president werd het meest genoemd. Er waren ook enkele voorbeelden van
informele machthebbers als politici, bepaalde zakenmannen en ‘God’.
Presentatie
Annette vervolgde na deze interactieve start met een
presentatie over macht, waarin ze de diverse aspecten van macht inzichtelijk
maakte met mooie cartoons. De zaal kreeg
alle ruimte om hierop te reageren en met voorbeelden te komen. Op deze manier
werd inzicht gegeven in het feit dat macht en identiteit sterk met elkaar
samenhangen. Macht begint bij jezelf. Hoeveel macht geef of neem jijzelf?
Als je macht geeft aan iemand, dan betekent het dat je
hem/haar ’empowert’. In Suriname is deze term vaak verkeerd gebruikt. Om te
empoweren werden er knip- en naaicursussen gegeven, zodat vrouwen zelf kleding
konden maken en verkopen. Het idee was dat als een vrouw geld gaat
verdienen met haar werk, ze niet meer afhankelijk zou zijn van haar man voor huishoudelijke
spullen of betalen van schoolgeld voor haar kinderen. Echter, als dat gebeurt,
dan verandert ook de machtsverhouding binnen de relatie, want de man krijgt
minder macht. Als één persoon of groep
meer kennis en kansen krijgt, dan gaan andere personen of groepen die macht
hebben reageren omdat hun macht bedreigd wordt. In sommige gevallen kregen
vrouwen en trainers dan woedende mannen tegenover zich.De les die is geleerd, is dat als een interventie wordt gepleegd
waarbij machtsposities veranderen, dat een spin-off effect heeft naar andere
groepen. Dat maakt ‘empoweren’ moeilijk,
maar geeft ook de complixiteit van macht aan.
Het is daarom belangrijk om machtsstructuren goed te begrijpen
en analyseren. Maar ook dan, kun je als persoon of organisatie misschien nog
steeds niet altijd de verandering tot stand brengen die je graag wilt. Eerst
moet men zelf macht hebben en daarvoor heeft men machtsmiddelen nodig om de
machtspositie te verwerven en te consolideren.
Machtsmiddelen kunnen hard zijn, zoals geld of geweren, maar ook
‘zacht’. Denk daarbij aan informatie, overleg, mobilisatie, lobby en publieke
opinie vormen.
Macht en machteloosheid
De deelnemers werden toen gevraagd om elkaar één verhaal te
vertellen, waarbij ze macht of onmacht hebben ervaren. Toen men dat had gedaan,
werden vooral de gevoelens die daarbij kwamen, besproken. Iedereen herkende de
gevoelens van macht en onmacht. Het lege gevoel, de boosheid, de verslagenheid
en de hopeloosheid bij onmacht. Sommigen putten uit machteloosheid juist
strijdvaardigheid. Maar dat is ook
afhankelijk van hoe belangrijk de issue voor de persoon was en was dus ook
afhankelijk van de situatie. Annette benadrukte dat veel mensen een continu
gevoel van machteloosheid hebben. Aan de
andere kant voelt macht heerlijk. Men kan mensen laten doen wat men wil. Soms is
macht vervelend, want als je macht hebt zijn mensen minder onbevangen naar je
en dus ook niet meer helemaal eerlijk over je werk of functioneren. Soms is het
ook ongemakkelijk, als je juist met mensen wilt praten en meedenken en zij zien
jou als machtige en volgen dus alles wat je zegt of doet. Je hebt dan een
gevoel van machteloosheid, omdat je macht hebt. Als je macht hebt, wordt er ook
veel van je verwacht. Je kunt dat niet altijd waarmaken en dat geeft ook machteloosheid.
Annette sloot dit onderdeel af met de opmerking dat macht altijd in beweging
is. Het is nooit statisch.
Democratie en macht
In een democratie kiezen mensen vertegenwoordigers, die dan
formele macht hebben. Maar als iemand formele macht heeft gekregen en degene neemt
een besluit, moet dat dan altijd opgevolgd worden? Nee, zeggen alle deelnemers.
Annette vroeg of men geen vertrouwen moeten hebben dat ze het wel goed doen? Nee,
zegt de zaal, je moet wel kritisch blijven. Politici kunnen niet naar iedere
individuele burger luisteren als er een besluit moet worden genomen, maar als
burger kun je wel door middel van media, contacten in de politieke partij en
stemrecht invloed uitoefenen. Het bezoeken van DNA-vergaderingen is ook een
optie. Als je op de tribune zit dan wordt na 2-3 keer wel rekening gehouden met
je aanwezigheid. Zeker als men weet dat jij of je organisatie zich druk maakt
over een bepaald thema.
Allianties en
netwerken
Door samen te werken kun je macht worden vergroot. Toch zijn
er in Suriname maar weinig zichtbare netwerken en allianties. Annette legde uit
dat in Suriname macht teveel als statisch begrip wordt gezien. Een baas blijft
een baas. Bij netwerken en allianties zijn geen formele (hiërarchische) structuren;
je werk samen en deelt informatie. Vaak wordt dat laatste nog gezien als
verlies van macht, in plaats van vergroten van macht. Macht wordt juist vergroot
door gezamenlijke actievoering, maatschappelijke mobilisatie, allianties
aangaan en netwerken bouwen.
Paul Tjon Sie Fat gaf daarbij aan dat de overheid altijd als
zwak werd gezienin Suriname. Je kunt niet op de overheid rekenen, dus moet je
goede persoonlijke netwerken hebben om dingen gedaan te krijgen. Via de formele
weg invloed uitoefenen heeft geen zin, vanwege de zwakte van de overheid.
Powercube
Actief burgerschap heeft dus alles te maken met macht en machtsverhoudingen.
Als men wil participeren, moet men op de hoogte zijn van de formele structuren
en rechten. Men moet zich bewust zijn van de machtsmiddelen die menzelf en
anderen hebben. Wil men dat je participeert of moet participatie opgeëist
worden?
Annette Tjon Sie Fat presenteerde daarop de powercube als
hulpmiddel voor advocacy en lobby-werk. Op wel niveau wil men invloed
uitoefenen, sub-nationaal, nationaal of supra-nationaal? Wat zijn de zichtbare,
onzichtbare en onzichtbare overleggen. En tot slot is er sprake van een
gesloten bijeenkomst met uitsluiting van mensen, van open overleg of heeft men
een plek opgeëist? Op basis van deze analyse, kan een strategie worden bepaald
over hoe men macht wil gaan uitoefenen ten behoeve van beïnvloeding. Uiteraard
verandert het machtsveld continu, dus moet deze analyse ook continu gemaakt
worden. De power cube geeft aan hoe complex lobby- en advocacy-werk is en dat
het daardoor niet voor iedereen en iedere organisatie geschikt is. Het is een
vak apart.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten